Het verschil tussen acute en aanhoudende pijn (lange uitleg)

 Het ervaren van pijn is van levensbelang om te kunnen overleven. Om pijn te kunnen voelen bevat het lichaam zo’n 72,5 KM aan zenuwen. Al deze zenuwen zijn als een soort wegennetwerk met elkaar verbonden en geven constant informatie door over de toestand van het weefsel (zie figuur 1). Alle wegen eindigen hen weg in de ruggenmerg. Hier wordt de informatie overgedragen en vervolgens doorgestuurd naar de hersenen waar analyse van al deze informatie plaats vindt. Zenuwen waken dus constant over de staat van jou weefsel en alarmeren het brein indien er iets mis lijkt te gaan (je verzwikt bijvoorbeeld je enkel tijdens voetbal) zodat je actie kan ondernemen.

 Stel je eens voor dat je rustig op straat loopt en ineens in een roestige spijker gaat staan; hier wil je over gealarmeerd worden zodat je actie kan ondernemen (vloeken, de spijker eruit halen, voet omhoog, bellen met een arts voor een tetanus injectie om infectie te voorkomen en mank lopen om de pijnlijk plek te ontzien). Deze bescherming gebeurd via de sensoren in je voet die alarm gaan slaan; er gaan kleine stroompjes richting het brein lopen zodat je bewust wordt van de spijker en actie gaat ondernemen. Vergelijk dit met een lampje op het dashboard van de auto die gaat branden als er iets mis is in de motor. Vaak merk je dat het omliggende gebied ook wat extra gevoelig kan worden, dit komt doordat omliggende sensoren geprikkeld worden door de ontstekingsreactie die gepaard gaat met de weefselschade. Indien je adequaat omgaat met de situatie dan hersteld het weefsel vanzelf. De alarmbellen stoppen dan langzaam met rinkelen; ze staan weer stand-by om je te beschermen tegen mogelijk gevaar. Daarnaast heb je waarschijnlijk met jezelf afgesproken om niet nog een keer op een spijker te gaan staan en ben je hier de eerst komende tijd extra alert op.

Dit voorbeeld weerspiegeld schematische het zelfde proces wat plaats vindt nadat je bijvoorbeeld door je enkel gaat, net een operatie hebt ondergaan of je staat onder veel emotionele stress: sensoren schrikken wakker en alarmeren het brein voor dreigend of werkelijk gevaar in het desbetreffende weefsel. Naast pijn zijn er verschillende andere beschermende mechanismen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Adrenaline (hartslag stijgt, ademfrequentie gaat omhoog. Bloeddruk neemt toe)
• Veranderen van beweegpatronen (denk maar eens hoe iemand loopt die net door zijn enkel is gegaan)
• Veranderde taal en mimiek (vloeken, praten)
• Gedachten (wat zou er aan de hand zijn? Wat is de oorzaak? Hoe ernstig is het? Wat zijn de consequenties?)
• Emoties (‘’nu kan ik de finale morgen niet  meespelen’’ / humeurig of ongeduldig worden) 
• Veranderingen in het Immuunsysteem
• Vermoeidheid
• Behoefte om alleen te zijn (of juist niet)

 Indien het genezingsproces zijn werk doet zullen al deze beschermingsmechanismen langzaam weer verdwijnen. 

Het verhaal hierboven weerspiegeld acute pijn (beschermings-pijn). Indien pijn altijd zo zou werken dan was aanhoudende pijn niet zo’n groot wereldwijd probleem, dan kon de bron immers vrijwel altijd weggesneden worden. 

Wat zou er denk je gebeurde als je in diezelfde spijker ging staan op het moment dat er een bus jou kant op rijdt? Hoogst waarschijnlijk zou je op dat moment geen pijn voelen en wegrennen. Dit komt namelijk omdat het doel van pijn is om jou te beschermen. Een aanrijding met een bus is een stuk bedreigender dan een spijker in de voet en actie nemen om eerst weg te rennen voor de bus is daarom belangrijker. Kan je zelf ook zo’n dergelijk voorbeeld noemen waarbij jijzelf of iemand anders een blessure had maar amper pijn ervaarde? Andersom werkt het ook, er is niet persé weefselschade nodig om pijn te ervaren; denk maar eens aan fantoompijn. Dergelijke pijn heeft zijn vitale functie (beschermen) verloren maar is toch nog steeds aanwezig. Langzaam wordt de stapel met wetenschappelijke artikelen die aantonen dat aanhoudende pijn en weefselschade een slechte relatie met elkaar hebben groter. Het pijn systeem blijkt complexer te werken dan simpelweg een passief alarm voor schade.

Een aanhoudend pijnprobleem lijkt het best te verklaren doordat het alarmsysteem wakker is geschrokken, maar extra alert is gebleven. In de beginfase van een blessure is deze extra gevoeligheid van het zenuwstelsel doodnormaal maar hoort langzaam weg te zakken. Als het alarmsysteem scherp afgesteld blijft staan kan minimale input de alarmbellen laten afgaan. Vergelijk dit met een inbraak alarm van een auto die af gaat als er een vogel vlak langs vliegt. Door deze extra gevoeligheid kunnen lichte activiteiten als zitten, bukken en hardlopen er voor zorgen dat de alarmbellen gaan rinkelen zonder dat er daadwerkelijk gevaar is voor het lichaam. Dit betekend niet dat er iets kapot is in je rug, maar het pijnsysteem doet iets te goed zijn best om jou te beschermen tegen –potentieel- gevaar (zie het plaatje hieronder).

Allemaal leuk en aardig, maar hoe herken je dat het alarmsysteem te scherp staat afgesteld? Vaak hebben verschillende (para)medische geprobeerd om het specifieke weefsel op te sporen dat jou aanhoudende pijn verklaart. Helaas tot op heden zonder succes.… Daarnaast is de pijn vaak veel onvoorspelbaarder dan dat je bijvoorbeeld door je enkel zwikt. Mogelijk merk je dat de locatie van de pijn is gaan spreiden of dat de locatie wisselend is. Mogelijk hebben andere factoren zoals slecht slapen, stress of hormonale schommelingen invloed op jou pijn. Soms zijn specifieke bewegingen of activiteiten pijnlijk, maar het zou ook heel goed kunnen dat dit verschilt per dag. Kortom: controle en logica ontdekken is vaak lastiger dan bij de acute pijn.